Na 189 tysięcy zawartych małżeństw w 2015 roku, 52 tysiące par podpisało umowy przedmałżeńskie, potocznie zwane intercyzami. Z roku na rok rośnie liczba zawieranych małżeństw i podpisywanych umów regulujących podział majątku na wypadek rozwodu. Przestajemy się bać posądzenia o brak zaufania do partnera, albo żenimy się mając już majątek? Chcesz dowiedzieć się czym jest intercyza, przeczytaj porady prawniczki, Natalii Lubaś.

Jeśli masz pytania, zostaw je komentarzu poniżej.

10 najważniejszych rzeczy o intercyzie, o których musisz wiedzić

1. CO? – intercyza – dawne określenie na umowę majątkową małżeńską. Takie „brzydkie kaczątko” wśród umów, owiana jeszcze często mgiełką tabu, a zmierzająca przecież do tego, by stosunki majątkowe między małżonkami były jasne i klarowne. Z samym romantyzmem lub też jego brakiem nie ma ona nic wspólnego.

2. KTO? – małżonkowie lub narzeczeni (obojga płci, jako, że prawo polskie nie zezwala na zawieranie małżeństw jednopłciowych).

3. KIEDY? – w każdym momencie trwania związku małżeńskiego, a także przed jego zawarciem. Wyjątki określa np. art. 52 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, art. 126 prawa upadłościowego.

4. GDZIE? – przed notariuszem, w formie aktu notarialnego (uwaga – w innej formie nie wywiera skutków prawnych!).

5. JAK? – można:

• ustanowić rozdzielność majątkową (najczęściej spotykane) – od chwili zawarcia takiej umowy każde z małżonków zarządza swym majątkiem samodzielnie, a jeśli mieli wspólny majątek, przestaje on istnieć,
• rozszerzyć wspólność majątkową lub ograniczyć wspólność majątkową. W obu tych przypadkach na przedmioty określone rodzajowo (np. „nieruchomości położone w województwie mazowieckim”) lub oznaczone co do tożsamości (np. „nieruchomość składająca się z działki numer 453 o powierzchni 0.08 ha, położona w Pcimiu Dolnym”). Ale: nie można jednocześnie częściowo rozszerzyć (co do pewnych przedmiotów majątku), a częściowo ograniczyć (co do innych przedmiotów).
• ustanowić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków – każdy z małżonków gromadzi w trakcie małżeństwa wyłącznie majątek osobisty, będący tylko jego dorobkiem. Jeśli się okaże, że między majątkami małżonków istnieje dysproporcja, to ten, który posiada majątek mniejszy, może żądać podzielenia się przez drugiego małżonka nadwyżką, by w rezultacie powstały majątki o takiej samej wartości.

W umowie rozszerzającej lub ograniczającej wspólność możliwe jest ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym w chwili ustania wspólności. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.

Należy pamiętać o tym, że przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Na pewno umowa taka nie może prowadzić do naruszenia zasady równouprawnienia małżonków!

Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona lub rozwiązana. Gdy zostaje rozwiązana w trakcie trwania małżeństwa między małżonkami powstaje wspólność majątkowa, chyba, że zdecydują inaczej.

6. OD KIEDY? – umowa wywiera skutek od momentu jej zawarcia, możliwe jest też określenie w umowie terminu przyszłego, od którego będzie ona obowiązywać. Tylko sąd może zdecydować o ustanowieniu rozdzielności majątkowej ze skutkiem wstecznym – z dniem wcześniejszym niż wytoczenie powództwa (w wyjątkowych sytuacjach), w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.

7. CZEGO NIE MOŻE OBEJMOWAĆ? – przez umowę majątkową małżeńską nie można rozszerzyć wspólności na:

• przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny,
• prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom, (np. spółka cywilna),
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, (np. dożywocie, prawo do alimentów, autorskie prawa osobiste),
• wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, (ale: renta rekompensująca skutki wypadku objęta jest wspólnością!),
• niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
• przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. ubranie).

8. WOBEC KOGO? – umowa ta jest skuteczna wobec osób, którym fakt zawarcia umowy i jej rodzaj były wiadome. Dlatego aby móc powoływać się na intercyzę, najpierw musimy poinformować o fakcie jej zawarcia. To bardzo ważne, bo jeśli wierzyciel jednego z małżonków takiej wiedzy nie ma, jego pozycja względem małżonków jest taka, jak gdyby łączyła ich wspólność ustawowa, a umowa w ogóle nie została zawarta.

Wyjątki: przynależność danego składnika do majątku osobistego (np. nieruchomości) wynika z zapisów ksiąg wieczystych lub w sytuacji, gdy wzmianka o umowie majątkowej małżeńskiej widnieje w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego lub wśród danych dotyczących przedsiębiorcy w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

9. CO Z PODZIAŁEM MAJĄTKU? – nie ma przeszkód, by w umowie ograniczającej wspólność ustawową albo ustanawiającej rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (patrz pkt 5 c, a i d) małżonkowie dokonali podziału majątku w części wyłączonej ze wspólności oraz rozliczenia wydatków i nakładów, poczynionych z ich majątków osobistych na przedmioty wyłączone ze wspólności.

10. A CO PO ŚMIERCI? – w przypadku śmierci jednego z małżonków umowa majątkowa małżeńska nie ma wpływu na dziedziczenie. Zasady dziedziczenia są takie same jak przy istnieniu między małżonkami ustawowej wspólności majątkowej, a dziedziczeniu podlega cały majątek zmarłego małżonka!

P.S. Dla zainteresowanych: korzystałam z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – m.in. art. 47 i n. oraz komentarza do tegoż kodeksu pod red. K. Piaseckiego.

Natalia Lubaś, prawniczka, tłumaczka, specjalizuje się w prawie cywilnym, a w szczególności rzeczowym, spadkowym i rodzinnym. Poliglotka, biegle włada językiem angielskim, francuskim, włoskim i hiszpańskim, a porozumiewa się jeszcze w kilku innych. Prywatnie kolekcjonerka dźwięków, miejsc i ciekawych smaków, po spędzeniu kilku lat za granicą wróciła na piękną podkarpacką wieś. Ciągle się czegoś uczy i… wciąż jej mało. Całodobowo – mama małej pożeraczki książek.

Fot. Bartek Czado