Fundusze inwestycyjne od podstaw

Fundusze inwestycyjne to teoretycznie druga po lokatach najprostsza forma oszczędzania, a jednocześnie inwestowania pieniędzy. Czym są fundusze inwestycyjne? W jaki sposób możemy odkładać lub inwestować w nich pieniądze? Jakie jest ryzyko straty kapitału? Zacznijmy od podstaw.  

Czym są fundusze inwestycyjne?

Na początek musimy poznać kilka pojęć i nazw. Fundusze inwestycyjne to forma zbiorowego inwestowania pieniędzy. Najprościej mówiąc miejsce, do którego wiele osób wpłaca pieniądze, a firma nim zarządzająca – Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych (TFI) inwestuje te pieniądze w różne instrumenty finansowe tj. obligacje skarbowe i korporacyjne, akcje polskie i zagraniczne, papiery wartościowe oraz wiele innych. Celem funduszu jest pomnażanie wpłacanych przez uczestników środków. Potwierdzeniem posiadanych praw majątkowych przez uczestników są jednostki uczestnictwa. Kiedy inwestujemy w fundusze, to nabywamy je. Kiedy wyjmujemy swoje środki, to formalnie nazywa się to umorzeniem lub odkupieniem przez fundusz jednostek uczestnictwa.

W jaki sposób możemy odkładać lub inwestować pieniądze w funduszach?

Pierwszym sposobem jest inwestowanie „na własną rękę”. Wówczas samodzielnie wybieramy jeden lub kilka funduszy, w którym chcemy odkładać pieniądze. Wybór jest duży. Fundusze charakteryzują się różnym stopniem ryzyka. Ważne, aby wybrać fundusz, który rozumiemy. Każdy fundusz ma tzw. KIID, czyli kartę informacji podstawowych. Z niej dowiemy się, w co instytucja lokuje pieniądze, jakie zyski notował dotychczas fundusz oraz jakie są prowizje. Środki lokujemy poprzez strony internetowe banków, towarzystw ubezpieczeniowych lub domów maklerskich. Najłatwiej dokonać takiej transakcji przez stronę swojego banku. Jednak wcześniej należy złożyć wniosek o dostęp i wypełnić ankietę (poprzez stronę www). Kiedy decydujemy się na odkładanie pieniędzy w funduszach ważna jest dyscyplina, aby wpłat dokonywać regularnie. Kwota i częstotliwość zależy tylko od nas. Możemy dokonać również tylko jednorazowej wpłaty. Jednak długoterminowo fundusze mogą generować zyski, nawet przy krótkoterminowych stratach.

Zalety:

• niższe opłaty
• łatwiejsza rezygnacja i możliwość wyjęcia części środków

Wady:

• wymagana samodyscyplina
• wymagana wiedza w zakresie doboru i analizy funduszy

Drugim sposobem jest pójście do Doradcy Finansowego, który na podstawie analizy naszych potrzeb i możliwości oraz akceptacji ryzyka proponuje konkretne produkty finansowe np. fundusze inwestycyjne. Jeśli zdecydujemy się na Program Systematycznego Inwestowania (inna nazwa Plany Systematycznego Odkładania), to zobowiązujemy się do przelewania stałej kwoty przez określony czas np. trzy lata. Umowę zawieramy z Towarzystwem Funduszy Inwestycyjnych (TFI) i możemy zdecydować się na jeden lub kilka z oferowanych funduszy.

Zalety:

• zobowiązanie się umową do odkładania pieniędzy
• konsultacja doboru funduszy z pośrednikiem

Wady:

• wyższe opłaty
• zerwanie umowy może wiązać się z dodatkowymi kosztami

Opłaty

Odkładanie pieniędzy w funduszach inwestycyjnych wiąże się z kosztami. Kiedy wpłacamy pieniądze w fundusz bez umowy o stałym odkładaniu, to opłaty są mniejsze. Jeśli natomiast zdecydujemy się na podpisanie umowy, w której zobowiązujemy się do stałego odkładania, opłaty zwykle są wyższe. Koszty, jakie należy uwzględnić to:

• Opłata za zarządzanie – wynosi kilka procent rocznie od zainwestowanej kwoty. Z perspektywy „zwykłego” indywidualnego inwestora jest prawie niedostrzegalna. Na każdej platformie, która pokazuje wartość naszej inwestycji w funduszu ta prowizja jest automatycznie odejmowana każdego dnia. Tym samym, gdy widzimy stratę lub zysk, to jest wynik już po odliczeniu tej prowizji. Wartość opłaty jest podana w kartach informacyjnych KIID. Ogólnie rzecz biorąc, im bardziej ryzykowny fundusz, tym wyższa opłata za zarządzanie.
• Opłaty za nabycie lub umorzenie jednostek uczestnictwa – jest to prowizja za włożenie lub wyjęcie środków z funduszu. Pobierane są od razu przy wpłacie lub wypłacie środków. Karty informacyjne KIID pokazują wartość wyrażoną w procentach, ale określając maksymalną kwotę. Jednak często te opłaty są mniejsze. Jedyny sposób, aby je poznać to zadzwonić na infolinię. Warto wiedzieć, że większość funduszy pobiera tylko opłaty przy włożeniu środków. Ogólnie rzecz biorąc, im bardziej ryzykowny fundusz tym wyższa opłata.
• Inne opłaty – informacje dostępne będą w kartach informacyjnych KIID.  Opłaty uwzględniane są automatycznie w wynikach funduszu.

Podczas odkładania pieniędzy z Programem Systematycznego Inwestowania musimy pamiętać, że oprócz wyżej wspomnianych opłat może też wystąpić prowizja dla pośrednika. Co istotne, prowizja często jest pobierana w całości od pierwszych 3-12 wpłat. To oznacza, że przez pierwsze kilka miesięcy odkładamy znacząco mniej. Konkretne wartości musi nam przedstawić pośrednik, który oferuje nam umowę ze stałym odkładaniem środków. Nie wstydźmy się zapytać! Odpowiedzi na nasze pytania są obowiązkiem tych instytucji.

Jakie jest ryzyko straty pieniędzy?

Nabycie jednostek w funduszach inwestycyjnych jest bezpieczniejsze niż samodzielne kupowanie akcji, walut lub innych instrumentów finansowych. Jednak zawsze istnieje ryzyko straty pieniędzy. Nie ma instytucji gwarantującej bezpieczeństwo środków w funduszach.  Do określenia stopnia ryzyka przyjmuje się 7-stopniową skalę. Wyższe zyski są możliwe tylko przy jednocześnie wyższym ryzyku. Jak klasyfikują się poszczególne fundusze pod względem ryzyka i zyskowności można sprawdzać m.in. na stronie www.analizy.pl.

Niektóre Programy Systematycznego Inwestowania przewidują pewne mechanizmy ochrony naszego kapitału. Przykładowo, jeśli połowa naszych środków będzie na lokacie, a połowa w funduszach, to oznacza, że:

• połowa naszych środków na lokacie jest bezpieczna
• połowa środków w funduszu podlega ryzyku
• połowa środków w funduszu może generować wyższy zysk

Bank jest jedyną instytucją gwarantującą bezpieczeństwo środków do 100 tys. EUR. Do tej kwoty polskie banki są ubezpieczone na wypadek bankructwa w Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Dlatego, jeśli wolimy niższe ryzyko, wybierzemy fundusze, które lokują nasze środki w bezpieczniejsze aktywa np. obligacje. Jeśli natomiast interesuje nas szansa na wyższe zyski (związane z wyższym ryzykiem), to zdecydujemy się na fundusze inwestujące w akcje.

Ktoś mógłby zapytać, po co w takim razie opłacić prowizję pośrednika za umowę na stałe odkładanie środków w funduszach, skoro połowa pieniędzy będzie na lokacie. Należy rozważyć zalety i wady samodzielnego odkładania w funduszach oraz podpisania umowy. Dla osób zdyscyplinowanych umowa będzie rozwiązaniem droższym, a dla niezdyscyplinowanych sposobem na skuteczne oszczędzanie.

Autor artykułu:

Tomasz Kamiński – inwestor, były dziennikarz ekonomiczny Wirtualnej Polski i PolskieRadio.pl ze specjalnością w tematyce funduszy inwestycyjnych i giełdy. Były specjalista ds. transakcji papierów wartościowych w Citi International. W latach 2009-2011 inwestował własne środki w akcje, a przez większość swojego życia dorosłego trzymał środki w obligacjach, bądź funduszach inwestycyjnych. Obecnie zawodowo zajmuje się nauczaniem angielskiego biznesowego specjalistów, managerów i kierowników.