Matki Polki i ich niezależność finansowa. Co się zmieniło?

Matki w Polsce to z ekonomicznego punktu widzenia bardzo ważna grupa społeczna. W dużej mierze to one odpowiadają za decyzje zakupowe podejmowane w polskich gospodarstwach domowych. Czy ich pozycja w domach jest rzeczywiście tak silna? Czy poza rodzinnym budżetem dysponują własnymi środkami i budują swoją niezależność finansową? Na podstawie raportu „Matka Polka: obraz współczesnego macierzyństwa według kobiet”, przygotowanego przez dom mediowy Mediahub i Instytut Badań Pollster, zaglądamy do portfeli polskich mam.

Finanse oddziałują na wiele aspektów życia współczesnych mam – warunkują nie tylko podział domowego budżetu i podejmowane decyzje zakupowe, ale również budują życiowe priorytety. Budżet, którym kobiety dysponują, jest jednym z ważniejszych czynników przy podejmowaniu decyzji o założeniu rodziny. Co piąta kobieta nieposiadająca potomstwa, nie ma go właśnie ze względu na swoją sytuację finansową. Wśród Polek w wieku 25-34 lata jest to drugi najczęstszy powód niedecydowania się na macierzyństwo. Kobiety w tym wieku często posiadają stałą pracę, ale ich pozycja nie jest jeszcze na tyle wysoka, aby pogodzić wydatki związane z dzieckiem z innymi najczęściej dużymi zobowiązaniami, jak np. kredyt hipoteczny.

Jak jednak wyglądają finanse kobiet, które zdecydowały się na założenie rodziny?

„Współczesność” polskich mam obala stereotyp Matki Polki spędzającej większość dnia w kuchni, otoczonej wianuszkiem dzieci. Obecnie mamy to w większości aktywne zawodowo kobiety, dla których macierzyństwo jest ważniejszą, ale jedną z wielu ról w codziennym życiu. Kobiety coraz bardziej wierzą, że to szczęście mamy daje szczęście dziecku, a nie na odwrót. W coraz większym stopniu polskie matki starają się w ciągu dnia wygospodarować również czas dla siebie, a z dziećmi chcą utrzymywać w miarę możliwości przyjacielskie relacje.

Samoakceptacja i czucie się dobrze ze sobą są dla matek najważniejszym elementem w byciu kobietą. Macierzyństwo za najważniejszy aspekt kobiecości uchodzi jedynie wśród 18% mam. Zatem polskie matki to przede wszystkim kobiety, dopiero później mamy.

Na piramidzie kobiecości bycie niezależną, realizacja własnych planów i osiągnięcie sukcesu zawodowego wciąż są dla matek wyraźnie mniej istotne niż stworzenie udanego związku lub założenie rodziny. Czy to oznacza, że kobiety wciąż w dużym stopniu są zależne od swoich partnerów? Raczej nie, ale to zależy pod jakim kątem patrzymy na ich portfele i podział ról w gospodarstwie domowym.

Coraz bardziej popularnym modelem w polskich domach jest tzw. autonomia finansowa – ten sposób zarządzania rodzinnym budżetem deklaruje 48% polskich matek. Model ten zakłada, iż każdy z partnerów, niezależnie od sposobu rozliczania wspólnych wydatków, posiada własne osobiste konto, którym dysponuje według swojego uznania. Są to konta, z których środki kobiety przeznaczają na swoje zainteresowania, dodatkowe zajęcia lub przyjemności.

Całkowita zależność finansowa kobiet od partnerów i ich brak decyzyjności w zarządzaniu budżetem jest na szczęście modelem, który dotyczy tylko 1% matek w Polsce.

Pomimo, iż w znamienitej większości przypadków każde z partnerów ma dostęp do domowych i własnych budżetów, to role w zarządzaniu finansami gospodarstwa domowego są różne.

Patrząc na podział domowych obowiązków widać, iż coraz większą część stanowią obowiązki wspólne. Oznacza to, że czasy, kiedy dbanie o dom było całkowicie domeną kobiet, a zadaniem mężczyzn było utrzymywanie rodziny, zaczynają odchodzić w niepamięć. Tą samą tendencję widać w zarządzaniu finansami – w większości aspektów gospodarowanie pieniędzmi jest wspólnym zadaniem obojga partnerów.

Wciąż jednak widoczny jest model, w którym to mężczyzna jest odpowiedzialny za zarabianie pieniędzy, a kobieta zajmuje się ich pożytkowaniem. Matki, które obowiązkiem utrzymania rodziny obarczają jedynie swoich partnerów, to przede wszystkim mamy dzieci najmłodszych, które obecnie są na urlopach macierzyńskich lub wychowawczych więc siłą rzeczy ich wkład w domowy budżet jest mniejszy.

Opłacanie rachunków, podobnie jak podejmowanie większości decyzji zakupowych wciąż pozostaje po stronie kobiet. W przypadku produktów spożywczych, kosmetyków, chemii gospodarczej i produktów dziecięcych głównymi decydentkami są kobiety i to one najczęściej dokonują zakupu. Z kolei kategorie powiązane z finansami (kupno ubezpieczenia lub usług bankowych) to te, w których kobiety najczęściej nie podejmują decyzji same, ale radzą się partnerów (67%). Wciąż w polskich gospodarstwach domowych gromadzenie środków to specjalność mężczyzn i kobiety niejednokrotnie nie chcą same podejmować decyzji związanych z wyborem instrumentów finansowych. Może to wynikać z nieznajomości tematu, ale również z faktu, iż w dużej mierze kobiety zajmują się codziennymi wydatkami więc zakup produktów finansowych zostawiają partnerom w ramach wyrównania podziału domowych obowiązków.

Ważne jest jednak, iż duża odpowiedzialność kobiet za domowe budżety i obowiązki w gospodarstwie domowym nie wynika z tego, że matki są zobowiązane tak postępować. W większości przypadków jest to ich świadomy wybór wynikający często z chęci trzymania kontroli nad rodziną i z poczucia odpowiedzialności za dom, czego odzwierciedlenie widzimy w liczbach – 73% polskich mam jest zadowolonych z podziału obowiązków pomiędzy siebie i partnera.

Obejrzyj nagranie rozmowy z autorką artykułu, Olgą Wójcicką. Rozmawia Dominika Nawrocka.

Wszystkie wnioski i dane zamieszczone w tekście pochodzą z raportu domu mediowego Mediahub „Matka Polka – obraz współczesnego macierzyństwa według kobiet”, który powstał na podstawie autorskiego badania ilościowego CAWI w współpracy z Instytutem Badań Pollster na próbie 1 088 matek, zrealizowanego we wrześniu 2021.